Weinig plaats aan bestuurstafel voor popelende jongeren
Achtergrondartikel afkomstig uit Pensioen Pro Magazine #45.
De PensioenLab Academie stoomt jonge professionals klaar voor een zetel in pensioenfondsbesturen. Aan animo, inzet en talent geen gebrek. Maar een diploma garandeert geen plaats aan de bestuurstafel.
Pizza! De meeste deelnemers van de PensioenLab Academie hebben een drukke werkdag achter de rug. En dan ’s avonds ook nog een intensieve workshop. Dus de pizza’s die op deze novemberavond worden bezorgd in het transferium van het Utrechtse FNV-gebouw zijn meer dan welkom. Even energie bijtanken.
De sfeer is ontspannen. Hoewel het pas de tweede gezamenlijke bijeenkomst is van de opleiding, zijn de groepsleden onderling al opvallend amicaal. Het beetje vermoeidheid dat na het verorberen van de pizza’s rest, wordt ruimschoots gecompenseerd door het enthousiasme van het vijftiental deelnemers – allen tussen halverwege de twintig en begin dertig. Ze hebben ‘er veel zin in’.
Dat melden ze tijdens de ‘check-in’, waarmee trainingsbureau Mens & Kennis de workshop Boardroom Dynamics aftrapt. De deelnemers, die ondertussen ook stage lopen bij verschillende pensioenfondsen, mogen niet alleen even vertellen hoe ze er die avond ‘bij zitten’; ook wordt hun verzocht te vertellen wat ze willen opsteken over sociale dynamiek aan de bestuurstafel.
‘Met alleen inhoudelijke vaardigheden kom je er niet’, benadrukt trainer Sandra Smits van Mens & Kennis. ‘De zachte kant van het onderhandelen is eveneens heel belangrijk. Dat vindt ook toezichthouder De Nederlandsche Bank.’
Minder aanwas
Vragen zijn er genoeg. Ze worden op een groot papieren vel genoteerd. ‘Hoe stel je je op als medebestuursleden op nogal agressieve wijze de senioriteitskaart trekken?’, vraagt een vrouwelijke deelnemer. ‘Ook weer een mooie’, prijst Smits. ‘Want als je net komt kijken, betekent dat niet dat je geen impact kunt maken.’
Om impact te kunnen maken, is een bestuursfunctie uiteraard de allereerste vereiste. Maar die blijkt voor jonge professionals – leeftijdsklasse twintig tot en met veertig jaar – niet vaak weggelegd. Slechts 36% van de pensioenfondsen heeft een jongere in het bestuur, zegt Anne Vermeulen (29), projectleider van de PensioenLab Academie, en daarnaast voor de FNV een dag in de week bestuurder bij het pensioenfonds voor de schoonmaakbranche. Van dat bestuur vallen twee van de elf leden in de categorie ‘jong’. ‘Een uitzondering die nog niet eerder is voorgekomen’, benadrukt Vermeulen.
Laura Smit (33)
Advocaat arbeids- en pensioenrecht bij HerikVerhulst, loopt stage bij ABP.
Via mijn kantoor mocht ik de Leergang Pensioenrecht aan de Vrije Universiteit doen. Een mooie kans, want pensioenen zijn een complex maar juist daardoor ontzettend interessant onderwerp. De PensioenLab Academie zie ik als een mogelijkheid om meer kennis op te doen en een bijdrage te leveren. Ik weet al veel van pensioenrecht, maar bij de academie leer je zoveel meer. Je gaat echt de diepte in en krijgt waardevolle workshops. Ook worden er veel deuren geopend, zo brengen we een bezoek aan de AFM en de Pensioenfederatie. En bij mijn stage bij ABP krijg ik alle ruimte. Ook met mijn ervaring als advocaat hoop ik straks een bijdrage te leveren in de boardroom. Dankzij mijn professionele achtergrond weet ik wat het is om het grote plaatje te blijven zien, de belangen van alle partijen te laten meewegen bij het nemen van beslissingen. Ik ben een optimist van aard. Ik geloof zeker dat er straks meer plaats is voor jongeren aan de bestuurstafel. De sector is er druk mee bezig en er wordt voor mijn gevoel stevig aan de poort gerammeld. Het heeft alleen nog wat meer tijd nodig.
Morris de Jong (30), bestuursvoorzitter van het PensioenLab, die deze avond ook van de partij is, laat weten dat de laatste Nalevingsrapportage van de Monitoringscommissie Code Pensioenfondsen, die in februari 2023 verscheen, extra reden tot zorg biedt. Daaruit blijkt dat het aantal fondsen met een bestuurder onder de veertig jaar is gedaald van 46% (hoogtepunt) in 2019 naar 36% in 2021. Recentere cijfers zijn er nog niet. De verklaring volgens het rapport: de jongere bestuurders zijn ouder geworden. Een andere logische conclusie: van nieuwe aanwas is in de periode 2021-2022 amper sprake.
Hot item
De PensioenLab Academie – opgericht door FNV, CNV Jongeren en VCP Young Professionals – moet daar juist verandering in brengen. Ze stoomt inmiddels de derde lichting klaar voor een bestuurszetel. Een schooljaar lang – van september tot en met mei – volgen de vijftien deelnemers een intensief traject, naast hun vaste baan. Helemaal gratis: het opleidingstraject wordt gesponsord door in totaal zestien pensioenfondsen en pensioenuitvoeringsorganisaties (zie onderaan dit artikel).
Tijdens het traject, dat de deelnemers één tot twee dagen per week kost, halen ze bij SPO Nyenrode geschiktheidsniveau A, lopen ze stage bij een pensioenfonds, en nemen ze deel aan een negental bijeenkomsten, waaronder de workshop Boardroom Dynamics. Ook leggen ze bezoeken af aan onder meer het ministerie van Sociale Zaken, DNB en de Pensioenfederatie in Brussel.
De belangstelling voor de PensioenLab Academie is groot, zegt Vermeulen. ‘Tot onze verrassing meldden zich voor de eerste editie veertig mensen aan, terwijl we toen plek hadden voor tien deelnemers. Voor de tweede lichting kwamen er 112 aanmeldingen voor vijftien plaatsen, en dit jaar was er een honderdtal belangstellenden voor eveneens vijftien plekken. Ongeveer 80% van hen is afkomstig uit de pensioensector, wat niet onlogisch is: aan een bestuursfunctie begin je meestal wat later in je carrière. Maar er komen ook mensen van buiten de sector, onder wie een huisarts en een piloot. Na een uitvoerige selectieronde stellen we met een recruitmentbureau en opleider SPO Nyenrode een zo divers mogelijke groep samen.’
Dat de animo voor bestuursfuncties tegenwoordig aanzienlijk is, valt volgens Vermeulen wel te verklaren. ‘Sinds een jaar of tien heeft er een omslag plaatsgevonden. Omdat de diversiteitsdiscussie op de agenda kwam, en ook het duurzaamheidsgehalte van pensioenfondsen een hot item is geworden.’
Florian Bankeman (34)
Fondsmanager Triodos IM, loopt stage bij pensioenfonds Detailhandel
Bij Triodos heb ik een dynamische en interessante baan, die ik in de nabije toekomst graag combineer met een bestuursfunctie. Het vertrouwen van jongeren in de pensioensector is laag. Dat komt ook omdat ze slecht vertegenwoordigd zijn in besturen. Terwijl onze generatie een belangrijke bijdrage kan leveren, omdat ze veel beter op de hoogte is van digitale technologie en duurzaam beleggen. Dat laatste wordt gezien als een risico voor het rendement, terwijl uit onderzoek is gebleken dat dat gewoonweg niet klopt. Voor de geringe doorstroming in de besturen worden ook non-argumenten aangevoerd. Voor mij een reden om een tandje bij te zetten. Ons klasje zie ik als de perfecte tegenzet om al die excuses van tafel te vegen. Een groep slimme, ambitieuze mensen die al succesvol zijn in hun huidige beroepen, en ook nog eens een goede opleiding krijgen. Van de SPO-A weet ik de meeste dingen al; het zijn voor mij vooral de zaken die er omheen worden georganiseerd die meerwaarde hebben, zoals de workshops en de stage bij pensioenfonds Detailhandel. Daar gaat het er overigens een stuk vooruitstrevender aan toe dan ik had verwacht, wat me echt verraste.
Drie plaatsen
Daarbij gelooft de projectleider dat mond-tot-mondreclame over de academie eveneens zijn uitwerking heeft gehad. ‘De academie is een succes, we krijgen veel positieve feedback. Ook omdat we inhoudelijk behoorlijk gegroeid zijn. De eerste editie was vooral een kijkje in de keuken, een beetje snuffelstage-achtig. Nu bieden we een intensief traject, waarin we de response van de vorige lichtingen hebben meegenomen. Daaruit kwam onder meer naar voren dat mensen zich afvroegen wat voor toegevoegde waarde ze hadden gehad tijdens hun stages. Daarom krijgen ze nu tijdens het cursusjaar concrete opdrachten. Daarbij is er aandacht gekomen voor intervisie. En wordt er naderhand besproken waar ze tijdens hun stages eventueel tegenaan zijn gelopen. En gedurende die stages is er een mentor met wie ze over lastige zaken en hun onzekerheden kunnen reflecteren.’
Ook de goede groepssfeer noemt Vermeulen als een pluspunt van de academie. Vermeulen: ‘We zijn met deze derde lichting nog maar een paar maanden bezig en er zijn nu al vriendschappen ontstaan.’
Alle zegeningen van de PensioenLab Academie ten spijt, heeft slechts een luttel aantal afgestudeerden daadwerkelijk plaatsgenomen aan de bestuurstafel. Van de 24 afgestudeerden van de afgelopen twee edities zijn het er welgeteld drie, waarbij het gaat om functies die één à twee dagen per week in beslag nemen.
Lichtpuntjes
Iedereen heeft de mond vol van diversiteit, maar als puntje bij paaltje komt, geven de meeste pensioenfondsen niet thuis, vinden Vermeulen en De Jong. De Jong: ‘Een argument is dat jonge professionals pas ná de ingewikkelde pensioentransitie van harte welkom zijn. Maar wat je vooral hoort, is dat ervaring een vereiste is, terwijl je die als jongere toch érgens zult moeten opdoen! Daarbij zou het A-certificaat nu niet meer voldoende zijn, terwijl dat volgens DNB wel het geval is.’
Ruben te Grotenhuis (32)
Huisarts, loopt stage bij pensioenfonds Medisch Specialisten
Pensioenen zijn mijn passie. Dat klinkt misschien een beetje gek uit de mond van een huisarts, maar ik vind beide vakgebieden echt ontzettend interessant. Bovendien zijn er veel raakvlakken. Als ik met patiënten praat over hun klachten of problemen, probeer ik tot een goede oplossing te komen voor hun fysieke of mentale gezondheid. Als pensioenfondsbestuurder neem je eveneens weloverwogen besluiten, maar dan over de financiële gezondheid van mensen. Het lijkt me heel leuk om mijn werk als dokter te combineren met een functie als pensioenfondsbestuurder. Huisartsen hebben nogal de neiging altijd over hun werk te praten; ik ben erg voor afwisseling. Momenteel ben ik al actief bestuurslid van de Beroepspensioenvereniging voor Huisartsen, maar ik wil graag deel uitmaken van het bestuur van een pensioenfonds. Met alle kennis die ik bij de PensioenLab Academie opdoe, zou ik binnen het huisartsenpensioenfonds de betrokkenheid en tevredenheid van jonge artsen willen verbeteren. Dat zij vaak kritisch zijn, is deels terecht: de sector zou flexibeler kunnen zijn. Bijvoorbeeld dat er minder premie hoeft te worden betaald wanneer iemand tijdelijk minder werkt vanwege recent moeder- of vaderschap. Jongere bestuurders zorgen daarbij voor nieuwe invalshoeken. Daarom zeg ik: geef ons een kans, de sector kan er alleen maar mee winnen.
Frustrerend, vindt De Jong, en doodzonde van het potentieel dat staat te trappelen om aan de slag te gaan. De voordelen van een divers bestuur liggen immers voor het oprapen. Uit onderzoek is gebleken dat diversiteit de besluitvorming ten goede komt. ‘Ook is het, met name in het nieuwe stelsel, belangrijk dat jongeren voldoende vertegenwoordigd zijn en zich daardoor meer betrokken voelen.’
‘De bal ligt nu toch echt bij de pensioensector’, stelt de PensioenLab-bestuursvoorzitter. Maar de sector laat zich vooralsnog weinig gelegen liggen aan de in 2014 opgestelde Code Pensioenfondsen, die minimaal één jongere en één vrouw in de besturen voorschrijft. ‘Het is geen harde verplichting en dat zou ook niet werken volgens mij. De cultuur binnen de fondsen moet veranderen, zodat die zelf ook het nut inzien van complementaire besturen.’
Vermeulen ziet wel lichtpuntjes. ‘Langzaam maar zeker bespeur ik verandering binnen de sector, die over het algemeen erg traag is. Gelukkig is er vanuit de politiek steeds meer druk dat ze moeten veranderen. En bovenal: de sector komt – net als bij maatschappelijk verantwoord beleggen – vandaag de dag niet meer uit onder de noodzaak van een divers bestuur.’
‘Hoe mensen te overtuigen?’, staat geschreven op de flip-over tijdens de workshop Boardroom Dynamics. Een belangrijke vraag, straks aan de bestuurstafel. Maar eerst moeten pensioenfondsen worden overtuigd dat ze die jongeren ook daadwerkelijk aan tafel nodig hebben.
Ook opgeleid worden tot pensioenfondsbestuurder?
Heb jij interesse om deel te nemen aan de PensioenLab Academie? De volgende editie gaat in september 2024 weer van start. De inschrijftermijn gaat naar verwachting halverwege maart van start. Meer informatie over het programma van dit jaar vind je hier.
Sponsoren
Jaarlijks krijgt de PensioenLab Academie twee ton van haar zestien sponsoren. ‘Met strak budgetteren redden we het daarmee’, zegt Morris de Jong. ‘Daarbij staan de bonden vierkant achter ons, waardoor we bijvoorbeeld gratis gebruik mogen maken van hun ruimtes voor onze bijeenkomsten. ’Onder de sponsoren bevinden zich vermogensbeheerders als PGGM en APG plus een aantal pensioenfondsen: van ABP tot het kleine bedrijfstakfonds Molenaars. De Jong: ‘Daar zijn we heel blij mee. Zonder sponsoren geen academie. Maar je zou ook support kunnen verwachten van andere fondsen, die aangeven diversiteit hoog in het vaandel te hebben. ’Volgend jaar komt het PensioenLab met een nieuw meerjarenplan voor de volgende drie jaar, en moet het op zoek naar nieuwe geldschieters. ‘Dat wordt weer veel kopjes koffie drinken!’, aldus De Jong. De zestien sponsoren: Pensioenfederatie, APG, PGGM, SPO Nyenrode en de pensioenfondsen ABP, PFZW, PME, PMT, Bouw, PWRI, Molenaars, Zoetwaren, Bakkers, KPN, BPL en Detailhandel.
Dit achtergrondartikel is afkomstig uit Pensioen Pro Magazine #45.